درس شماره: ۶۳
عنوان: خودسازی
"یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ لَا یَضُرُّکُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیْتُمْ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعًا فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ"؛ سوره مائده، آیه ۱۰۵
ای کسانی که ایمان آورده اید! بر شما باد [حفظ] خودتان. هرگاه شما هدایت یافتید، آن که گمراه شد به شما زیانی نمی رساند. بازگشت همه شما به سوی خدا است و او شما را به آنچه می کردید، آگاه می سازد.
🖋مقدمه
گاهی در جوامع بشری جریانهایی به وقوع می پیوندد که بیشتر افراد جامعه را همراه خود می برد و هیچ کس را توان رویارویی با آن نیست. در این میان، دین‌داران از همه بیشتر رنج می برند و می ترسند مبادا این موج بی‌دینی، دامان آنها را هم آلوده کند؛ از این رو با تمام توان تلاش می کنند؛ اما هرچه بیشتر تلاش می کنند، کمتر نتیجه می گیرند و چه بسا دچار یأس و ناامیدی می شوند. این آیه، در حقیقت پاسخی برای رفع نگرانی مومنان است.
از پیامبر اکرم(ص) درباره این آیه پرسیدند؛ حضرت فرمود: "امر به معروف و نهی از منکر کنید؛ اما هنگامی که دیدید مردم، دنیا را مقدم داشته و بخل و هوا بر آنها حکومت می کند و هر کسی تنها رأی خود را می پسندد، به خویشتن بپردازید و عوام را رها کنید." (نورالثقلین، ج۱،ص۶۸۴)
📋واژه ها
علیکم: بر شما باد (اسم فعل)
لایضر: ضرر نمی رساند (فعل مضارع از ماده ضرر)
ضلّ: گمراه شد (فعل ماضی از ماده ضلل)
ینبا: آگاه می سازد (فعل مضارع از ماده نبأ، باب تفعیل)
📌نکات تفسیری
۱- خوسازی
اگر توان ایستادگی و مقابله در برابر موج گمراهی و غفلت اجتماع را ندارید، به خویش بپردازید و آنها را به حال خود رها کنید تا دینتان محفوظ بماند. از تنهایی در راه حق نهراسید و بدانید که انحراف جامعه، مجوز گناه نخواهد بود.
در نهایت، روز قیامت، هر کس مسئول کار خویش خواهد بود و مومنان، به سبب رفتار و کردار ناروای گمراهان و عقاید باطل آنان، بازخواست نخواهند شد.
۲- استحکام جامعه در گرو خودسازی
اسلام، چنان منطقی و استوار است که اگر تک تک افراد جامعه اسلامی، طبق قوانین آن رفتار کنند، علاوه بر هدایت خود، زمینه هدایت جامعه را فراهم می کنند و اگر جامعه دچار انحراف شد، این انحراف، به دین او آسیبی نمی رساند. همین طور اگر جوامع اسلامی به خودسازی درونی مشغول شوند، دشمنان خارجی نمی توانند به آنها آسیبی برسانند.
۳- توجه به معاد، سبب تقویت روحیه دین‌داری
در شرایطی که تمام قدرتهای ظاهری بر ضد دین و معتقدات دینی دست به دست هم داده اند، حفظ دین، بسیار دشوار و مومنان، نیازمند یاری و تقویت روحیه خواهند بود. خداوند، با توجه دادن مومنان به قیامت، به ایشان روحیه بخشیده است که : ای انسانها! بازگشت همه شما به سوی خدا است(الی الله مرجعکم جمیعا). آنجا است که شما به پاداش تلاشها و پایداری های خود در حفظ دین خدا خواهید رسید. این توجه دادن به معاد، افزون بر دلگرمی مومنان، سبب خودسازی آنان نیز خواهد بود.
بنابراین انسانها، در آخرت –که بازگشت به سوی خدا و سرانجام همه است- از نتیجه اعمال نیز مطلع خواهند شد و این، مژده دیگری برای مومنان است که تلاشهای آنان، چه در راستای حفظ دین در جامعه (امر به معروف و نهی از منکر) و چه در راستای حفظ دین شخصی خویش، ضایع و تباه نشده، بلکه همه محفوظ است، و در قیامت، شما را آگاه خواهند کرد و به پاداش آنها دست خواهید یافت.
📢پیام‌ها
۱- انحراف جامعه مجوز گناه کردن افراد نیست و اگر حریف دیگران نمی شویم، حریف نفس خود باشیم و در راه حق از تنهایی نهراسیم.
۲- اهل ایمان بر رفتار و کردار ناروای گمراهان و عقاید باطل آنان مواخذه نخواهند شد.
۳- چنان باید تربیت شویم که فساد محیط و جامعه در ما تاثیر نگذارد. (تفسیر نور، ج۳،ص۱۷۹)
۴- پرداختن به خود و مراقبت از ایمان و انجام وظایف، اولین وظیفه انسان مومن است. (یا ایهاالذین آمنوا علیکم انفسکم)
🗄منبع: تفسیر همراه
