درسهای برگزیده قرآن

" وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ ابْنَیْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ یُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّکَ قَالَ إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ"
سوره مائده، آیه ۲۷

[ای پیامبر!] داستان دو پسر آدم را به حق بر مردم بازخوان؛ آنگاه که آن دو قربانی پیش آوردند؛ پس، یکی از [هابیل] قبول نگشت. [قابیل] گفت: "حتما تو را خواهم کشت". [هابیل] گفت: "خداوند، تنها از پرهیزکاران قبول می کند."

🖋مقدمه
تقرب به خداوند و ارج یافتن نزد او تمایلی فطری در انسانها است. آنان دوست دارند به خدای جهان که قدرتش لایزال است و همه چیز در دست اوست، نزدیک شوند. حال چگونه می توان به او نزدیک شد و شرایط آن چیست. آیا عمل هرگونه باشد، موجب قرب است یا ضوابطی دارد؟ این آیه ضمن داستان هابیل و قابیل به بیان این مهم پرداخته است.

📋واژه ها
اتل: واقع شدن چیزی دنبال چیز دیگر است. به خواندن، تلاوت گویند به سبب پشت سر هم آمدن الفاظ و کلمات( فعل امر از ماده تلو)
قربان: هر عملی و هر چیزی که انسان، به وسیله آن، به خدای سبحان تقرب جوید.

📌نکات تفسیری
۱- خرافه‌زدایی و بیان حقایق
یکی از وظایف پیامبر، تبیین حقایق و زدودن خرافات از ذهن مردم است. در این آیه به این مهم پرداخته که: ای پیامبر! داستان واقعی فرزندان آدم را بیان کن، تا مردم از حقیقت آن آگاه شده و خرافات موجود در ذهنشان محو گردد. آنگاه از این داستان عبرت گرفته و آن را سرلوحه زندگی خویش قرار دهند.
۲- اهمیت قرب به خداوند
در آیه با جمله "إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا" به عمل فرزندان حضرت آدم، برای تقرب به خداوند اشاره شده است. در این بخش، به نوع عمل و نحوه آن و چگونگی پذیرش آن اشاره نشده است؛ اگرچه در روایات به این بخش نیز پرداخته شده است. شاید علت این باشد که آنچه نزد پروردگار اهمیت دارد، عملی است که موجب تقرّب می شود ولی جنس و مقدار آن اهمیت ندارد؛ لذا فقط با جمله " إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا" به اهمیت آن اشاره شده است.
۳- قربانی پذیرفته شده
چنان که در این آیه تصریح شده است، هر نوع انفاق قابل قبول نیست. پذیرش قربانی شرایطی دارد که اگر شرایط مهیا نشود اگر چه فرزند پیامبر هم آن عمل را انجام دهد، ممکن است پذیرفته نشود.
مهمترین شرط پذیرش عمل، دارا بودن تقوای لازم است. مقصود از همراه بودن عمل با تقوا، عجین بودن عمل با معیارهای تقوا است؛ مثلا اگر انفاق است، از مال حلال باشد، به اندازه باشد، با نیت خالص باشد، به مورد مصرف شود و ... .
۴- حسد و خود برتر بینی
حسد و برتری طلبی دو صفتی هستند که انسان را به پرتگاه‌های ضلالت می رسانند. حتی ممکن است انسان را به برادر کشی وا دارد و در سطح وسیع‌تر، عامل جنگهای خانمان‌سوز شود. در این داستان هم، سبب قتل هابیل، صرف بقای نسل یا به دست آوردن همسر زیباتر یا عدم تربیت صحیح و اجتماع ناسالم نبوده است، بلکه به سبب حسد قابیل به هابیل برای کسب مقام بالاتر و به عبارتی غریزه درونی قابیل و صفت استعلا و برتر داشتن خویش بر هابیل بوده است. (برگرفته از من هدی القرآن، ج۲،ص۳۵۳)
بنابراین، چه بسا عمل قابیل به سبب رقابت و حسادت انجام شده، و از همین جهت عمل او مورد قبول قرار نگرفته باشد.

📢پیام‌ها
۱- باید تاریخ گذشتگان را به دقت خواند و ضمن جداسازی واقعیت از افسانه، عبرت‌های لازم را، از وقایع حقیقی آن اخذ کرد. (تفسیر نور، ج۳،ص۶۶)
۲- حسد و خودخواهی نه تنها زمینه ساز سستی مناسبات و روابط عاطفی است، بلکه ریشه برادر کشی و جنگهای ویرانگر است. (تفسیر راهنما، ج۴،ص۳۳۱)
۳- پذیرش اعمال، مشروط به تقوا است (إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ).

🗄منبع: تفسیر همراه