حکمت ۲۰ نهج البلاغه ؛ روش برخورد با جوانمردان (اخلاقى ، اجتماعى)

شرح و تفسیر

چشم پوشى از لغزش جوانمردان

امام(علیه السلام) در این کلمه حکمت آمیز به لغزش هایى اشاره دارد که گاه از اشخاص با شخصیت سر مى زند و همگان را توصیه مى کند از آن چشم بپوشند. مى فرماید: «از لغزش هاى افراد با شخصیت (و) جوانمرد چشم پوشى کنید، چرا که هیچ کس از آنها گرفتار لغزش نمى شود مگر این که دست خدا به دست اوست و او را بلند مى کند»; (أَقِیلُوا ذَوِی الْمُرُوءَاتِ عَثَرَاتِهِمْ، فَمَا یَعْثُرُ مِنْهُمْ عَاثِرٌ إِلاَّ وَیَدُ اللَّهِ بِیَدِهِ یَرْفَعُهُ).

«اقیلوا» از ماده «اقاله» در اصل به معناى باز پس گرفتن معامله در جایى است که خریدار، پشیمان مى شود، سپس به هر نوع چشم پوشى اطلاق شده است.

«مروءات» جمع «مروءه» به معناى شخصیت و جوانمردى است.

«عثرات» جمع «عثره» به معناى لغزش و خطاست.

روشن است که هر انسانى ـ به جز معصومان(علیهم السلام) ـ در زندگى خود گرفتار لغزش یا لغزش هایى مى شوند. اگر آنها افراد با شخصیت و نیکوکارى باشند باید به موجب حسن اعمال و رفتارشان از این لغزش ها چشم پوشى کرد; هر گونه نقل آن براى دیگران یا سرزنش یا بزرگ نمایى کارى است خطا و بر خلاف انصاف و جوانمردى، زیرا خدا هم مدافع این گونه افراد است. امام مى فرماید: هرگاه یکى از این افراد نیکوکار و با شخصیت به زمین بخورند خداوند فورا وى را از زمین بلند مى کند و اجازه نمى دهد آبروى او برود.

از این جمله حکمت آمیز دو نتیجه مى توان گرفت: نتیجه اول که در متن جمله آمده این است که لغزش هاى نیکوکاران و افراد پاک و با تقوا را باید نادیده گرفت و حسن ظنِ به آنها را نباید با این لغزش ها به سوء ظن مبدل کرد. این همان چیزى است که در روایت معروف که به صورت ضرب المثل در آمده مى خوانیم: «اَلْجَوادُ قَدْ یَکْبُو» یا «قَدْ یَکْبُو الْجَوادُ» (اسب ارزشمند و کارآمد گاه ممکن است گرفتار لغزشى شود) و در بعضى از عبارات این جمله به آن افزوده شده که «الصّارِمُ قَدْ یَنْبُو; شمشیر برنده نیز گاهى کارگر نمى شود».

نتیجه دومى که مى توانیم از آن بگیریم این است که اگر راه تقوا و نیکوکارى و جوانمردى را پیش گیریم خداوند به هنگام لغزش ها ما را تنها نمى گذارد و دست ما را مى گیرد و از زمین بلند مى کند و آبروى ما را حفظ مى نماید.