وَقِیلَ لَهُ علیه السلام: بِأَیِّ شَیْءٍ غَلَبْتَ الاَْقْرَانَ؟ مَا لَقِیتُ رَجُلاً إِلاَّ أَعَانَنِی عَلَى نَفْسِهِ. (قَالَ الرَّضِىُ: یُومِىءُ بِذلِکَ إلى تَمَکُّنِ هَیْبَتِهِ فِی الْقُلُوبِ).
از امام علیه السلام سؤال شد: به چه وسیله در میدان نبرد بر همتایان خود غالب آمدى؟ امام علیه السلام فرمود : من با هیچکس روبرو نشدم جز اینکه مرا بر ضد خود کمک کرد! شریف رضى مىگوید: امام علیه السلام به این اشاره مى کند که هیبتش در دلها جاى گرفته بود و مبارزان، مقهور هیبت او مى شدند (و از پاى درمى آمدند).
شرح و تفسیر
رمز پیروزى امام علیه السلام مىدانیم امام علیه السلام در تمام نبردها با دشمنان خود. پیروز شد و همین امر سبب گردید که «بعضى از آن حضرت سؤال کردند: چه چیزى سبب پیروزى شما بر همتایان خود شد؟»؛ (وَقِیلَ لَهُ علیه السلام بِأَیِّ شَیْءٍ غَلَبْتَ الاَْقْرَانَ). «اَقْران» جمع «قِرْن» (بر وزن فکر) به معناى همتا و همطراز است. امام علیه السلام در پاسخ، به یک نکته روانى مهم اشاره کرد و فرمود: «من با هیچکس روبرو نشدم مگر اینکه مرا بر ضد خود کمک کرد!»؛ (فَقال علیه السلام: مَا لَقِیتُ رَجُلاً إِلاَّ أَعَانَنِی عَلَى نَفْسِهِ). سیّد رضى؛ آن را چنین تفسیر مى کند که امام علیه السلام به این اشاره دارد که هیبتش آنچنان در دلها جاى گرفته بود که مبارزان، مقهور هیبت او مى شدند (و از پاى درمى آمدند). (قَالَ الرَّضِىُ: یُومِىءُ بِذلِکَ إلى تَمَکُّنِ هَیْبَتِهِ فِی الْقُلُوبِ). بدون شک یکى از مهمترین عوامل پیروزى و شکست، مسئله قدرت روحیه و ضعف آن است. لشکرى که خود را غالب و پیروز مى داند و داراى روحیه اى بالاست به یقین بر دشمن غلبه مى کند و هرگاه گرفتار ضعف و شکست روحى گردد غالبآ گرفتار شکست مى شود، هرچند ازنظر عِدّه و عُدّه بر دشمن فزونى داشته باشد. تمام عرب آوازه شجاعت على علیه السلام را شنیده بودند به خصوص بعد از جنگ خندق و شکست قوى ترین مرد عرب «عمرو بن عبدود» این آوازه بلندتر شد وهمه جا را فرا گرفت. به همین دلیل هنگامى که قدم به میان میدان نبرد مى گذاشت کسانى که در برابر آن حضرت قرار مى گرفتند از همان آغاز خود را مى باختند و همین خودباختگى ضربه اى بر قواى آنها وارد مى کرد به گونه اى که از مقابله با مولا ناتوان مى شدند. در آیات قرآن نیز به کرار به این نکته اشاره شده که خدا گاهى مسلمانها را به وسیله رُعبى که در دل دشمنانشان مى افتاد یارى و چیره مى کرد. خدا درمورد پیروزى لشکر اسلام در میدان نبرد مى فرماید: «(إِذْ یُوحِى رَبُّکَ إِلَى الْمَلاَئِکَةِ أَنِّى مَعَکُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِینَ آمَنُوا سَأُلْقِى فِى قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الاَْعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ کُلَّ بَنَانٍ)؛ و (به یاد آر) موقعى را که پروردگارت به فرشتگان وحى کرد: من با شما هستم؛ کسانى را که ایمان آورده اند، ثابت قدم دارید! به زودى در دلهاى کافران ترس و وحشت مى افکنم؛ ضربه ها را بر بالاتر از گردن (بر سرهاى دشمنان) فرود آرید! و همه انگشتانشان را قطع کنید!». به این ترتیب در جنگ بدر یکى از عوامل مهم پیروزى مسلمانان، رعب ووحشتى بود که خدا از آنها در دل دشمن افکنده بود. درمورد یهود بنى قریظه که به یارى مشرکان در جنگ احزاب برخاسته بودند و پس از شکست احزاب، لشکر اسلام به سراغ آنها رفت، مى فرماید: «(وَأَنْزَلَ الَّذِینَ ظَاهَرُوهُمْ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مِنْ صَیَاصِیهِمْ وَقَذَفَ فِى قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِیقآ تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِیقآ)؛ و خدا گروهى از اهل کتاب (یهود) را که از آنان (مشرکان عرب) حمایت کردند از قلعه هاى محکمشان پایین کشید و در دلهایشان رعب افکند؛ (و کارشان به جایى رسید که) گروهى را به قتل مى رساندید و گروهى را اسیر مى کردید!». در اینجا نیز عامل رعب و وحشت به عنوان عامل تعیین کننده سرنوشت جنگ ذکر شده است. رسول اکرم صلی الله علیه وآله یکى از ویژگى هاى پنجگانه خود را این مى شمارد: «وَنُصِرْتُ بِالرُّعْبِ؛ خدا به وسیله ترسى که از هیبت من در دلهاى مخالفان مى افکند مرا بر آنها پیروز مى ساخت». درباره قیام حضرت مهدى علیه السلام نیز از امام باقر علیه السلام نقل شده است: «الْقائِمُ مَنْصُورٌ بِالرُّعْبِ؛ حضرت مهدى علیه السلام به وسیله رعب و وحشتى که از هیبت او به دلهاى مخالفان مى افتد از سوى خدا یارى مى شود». مرحوم مفید در کتاب ارشاد نقل کند: هنگامى که احزاب شکست خوردند و فرار کردند پیامبرصلی الله علیه وآله تصمیم بر مبارزه با بنى قریظه گرفت چون به حمایت از احزاب برخاسته بودند و على علیه السلام را با سى نفر از طایفه خزرج به سوى آنها فرستاد و فرمود: ببین آیا بنى قریظه وارد قلعه هاى خود شده اند یا نه. هنگامى که امام علیه السلام نزدیک دیوار بلند قلعه آنها رسید شنید آنها (به مسلمانان) ناسزا مى گویند. خدمت پیامبرصلی الله علیه وآله برگشت و ماجرا را گزارش داد. پیغمبر صلی الله علیه وآله فرمود : آنها را رها کن، خدا به زودى ما را بر آنها غالب مى کند. کسى که تو را بر عمرو بن عبدود پیروز کرد تنهایت نخواهد گذاشت. بایِست تا لشکر اسلام گرد تو جمع شوند و بشارت باد بر تو به پیروزى از سوى خداوند. «فَإنَّ اللهَ تَعالى قَدْ نَصَرَنی بِالرُّعْبِ مِنْ بَیْنِ یَدِی مَسیرَةَ شَهْرٍ؛ زیرا خداوند مرا از طریق رعب (در دل دشمنان) با فاصله یک ماه پیروز کرده است». (اشاره به اینکه هنگامى که خبر حمله ما را بشنوند و میان ما و آنها یک ماه راه باشد مرعوب شده و روحیه خود را از دست مى دهند). در ادامه حدیث آمده است که سرانجام لشکر اسلام از همین طریق پیروز شد.
منبع : پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
